دزیمتر قلمی نوعی دزیمتر فردی است که به دلیل اندازه کوچک و شباهت ظاهری به یک خودکار، به راحتی قابل حمل و استفاده است. این دستگاه برای اندازه‌گیری میزان پرتوهای یونیزان جذب شده توسط بدن انسان، به ویژه در محیط‌های کاری با پرتوگیری کم یا متوسط، مورد استفاده قرار می‌گیرد.
چرا از دزیمتر قلمی استفاده می‌کنیم؟
- اندازه کوچک و قابل حمل: به راحتی می‌توان آن را در جیب لباس یا کیف قرار داد.
- استفاده آسان: نیازی به تنظیمات پیچیده ندارد و به سادگی قابل استفاده است.
- خواندن مستقیم: اغلب دزیمترهای قلمی دارای صفحه نمایش کوچکی هستند که میزان دز را به صورت مستقیم نشان می‌دهند.
- قیمت مناسب: نسبت به سایر انواع دزیمترها، قیمت مناسب‌تری دارند.
ساختار دزیمتر قلمی
دزیمتر قلمی معمولاً از اجزای زیر تشکیل شده است:
- بدنه: از جنس پلاستیک مقاوم ساخته شده و به گونه‌ای طراحی شده است که در برابر ضربه و رطوبت مقاوم باشد.
- حسگر: قلب تپنده دزیمتر است که پرتوهای یونیزان را تشخیص داده و به سیگنال الکتریکی تبدیل می‌کند.
- پردازنده: سیگنال‌های دریافتی از حسگر را پردازش کرده و میزان دز را محاسبه می‌کند.
- نمایشگر: میزان دز را به صورت عددی یا گرافیکی نمایش می‌دهد.
انواع دزیمتر قلمی
دزیمترهای قلمی بر اساس نوع حسگر و کاربردشان به انواع مختلفی تقسیم می‌شوند:
- دزیمتر قلمی ترمولومینسنس (TLD): از مواد ترمولومینسنس برای اندازه‌گیری دز استفاده می‌کنند و نیاز به خواندن در دستگاه مخصوص دارند.
- دزیمتر قلمی الکترونیکی: از حسگرهای الکترونیکی برای اندازه‌گیری دز استفاده می‌کنند و معمولاً دارای صفحه نمایش هستند که دز را به صورت مستقیم نشان می‌دهد.
- دزیمتر قلمی فیلمی: از فیلم عکاسی حساس به پرتو استفاده می‌کنند و برای اندازه‌گیری دزهای بالا مناسب هستند.
کاربردهای دزیمتر قلمی
- صنعت پزشکی: در بخش رادیولوژی و پزشکی هسته‌ای برای اندازه گیری دز دریافتی پرسنل.
- صنعت هسته‌ای: برای نظارت بر میزان پرتوگیری در نیروگاه‌های هسته‌ای و آزمایشگاه‌های هسته‌ای.
- صنعت هوافضا: برای اندازه‌گیری دز دریافتی خلبانان و خدمه پرواز.
- تحقیقات علمی: برای اندازه‌گیری دز در مطالعات مربوط به پرتوهای یونیزان.
مزایا و معایب دزیمتر قلمی
مزایا:
- اندازه کوچک و قابل حمل
- استفاده آسان
- قیمت مناسب
- دقت مناسب برای کاربردهای عمومی
معایب:
- حساسیت کمتر نسبت به برخی انواع دزیمترها
- محدودیت در اندازه گیری دزهای بالا
- نیاز به کالیبراسیون دوره ای
نکات مهم در استفاده از دزیمتر قلمی
- کالیبراسیون: قبل از استفاده باید کالیبره شود تا دقت اندازه‌گیری آن تضمین شود.
- نگهداری: باید در شرایط مناسب نگهداری شود تا از آسیب دیدن آن جلوگیری شود.
- استفاده صحیح: باید طبق دستورالعمل سازنده استفاده شود.
در کل، دزیمتر قلمی یک ابزار مفید و کاربردی برای اندازه‌گیری دز پرتوهای یونیزان است. با این حال، برای انتخاب مناسب‌ترین نوع دزیمتر، باید به نوع پرتو، محدوده دز مورد نظر و شرایط محیطی توجه کرد.
